روایت تاریخی

مرحوم كلينى نقل می‌كند كه خيرانى از پدر خود چنين نقل كرد كه گفت من ملازم خانه حضرت جواد علیه‌السلام بودم بواسطه مأموريتى كه داشتم احمد بن عيسى اشعرى سحرگاه هر شب می‌آمد تا از بيمارى حضرت جوادعليه السّلام اطلاعاتى به دست آورد. هر وقت پيك واسطه بين حضرت جواد علیه‌السلام و پدرم می‌آمد احمد از جاى حركت می‌كرد و پدرم با او خلوت می‌نمود. پدرم گفت يك شب پيك امام علیه‌السلام آمد احمد بن محمّد بن عيسى از اطاق خارج شد من با پيك خلوت كردم ولى احمد دو مرتبه برگشت و جايى ايستاد كه حرف ما را می‌شنيد. پيك گفت مولايت سلام می‌رساند و می‌فرمايد من از دنيا می‌روم و امامت متعلق به فرزندم علي است، همان مقامى را كه من بعد از پدرم بر شما داشتم او پس از من بر شما خواهد داشت. پيك راه خود را گرفت و رفت.

احمد بن محمّد بجاى خود بازگشت. از من پرسيد چه گفت بتو. گفتم: حرفى بود گفت من شنيدم. سخن پيك را برايم شرح داد. گفتم اين كارى كه كردى خدا بر تو حرام كرده بود زيرا در قرآن می‌فرمايد وَ لا تَجَسَّسُوا اكنون كه شنيدى شنيده خود را براى گواهى بخاطر داشته باش اگر روزى احتياج پيدا كرديم مبادا تا موقعش نرسيده اظهار كنى. پدرم گفت فردا صبح پيغام را در ده نسخه نوشتم آنها را مهر زدم و در اختيار سران اصحاب قرار دادم به آنها گفتم در صورتى كه قبل از مطالبه اين نسخه از دنيا رفتم آنها را باز كنيد و به دستور داخل آن عمل نمائيد.

پس از درگذشت حضرت جواد (ابو جعفر) علیه‌السلام از منزل خود خارج نشدم تا وقتى كه فهميدم اصحاب گرد محمّد بن فرج اجتماع نموده ‏اند و در مورد امامت از يك ديگر جستجو می‌كنند. محمّد بن ابى الفرج برايم نامه ‏اى نوشت به اين مضمون: اگر ترس از اطلاع يافتن خليفه نداشتم با اين جمعيت می‌آمدم پيش تو خوب است بيائى اينجا. من سوار شدم و پيش او رفتم ديدم اصحاب اجتماع كرده اند با آن‏ها درب خانه به گفتگو پرداختم ديدم بيشترشان در شك افتاده ‏اند.

يكى كه نوشته ‏ها دستش بود و آنجا حضور داشت گفتم آن نوشته‏ ها را بياور وقتى آوردند گفتم اين دستورى است كه بمن داده ‏اند. يكى از آنها گفت كاش در اين مورد كس ديگر نيز شاهد گفتار تو بود. كه اين سخن بيشتر ثابت شود. گفتم: اتفاقا خداوند آنچه شما آرزومنديد پديد آورده ابوجعفر اشعرى نيز اين پيغام را شنيده و گواهى می‌دهد. اصحاب از او پرسيدند ولى از گواهى امتناع ورزيد. من او را دعوت به مباهله كردم (در حق يك ديگر نفرين كردن) ترسيده گفت من اين پيغام را شنيدم اما اين مقام و موقعيت شامخى است كه كسي صاحب اسرار امامت شود من مايل بودم افشاى اين سر بوسيله شخصى از نژاد عرب شود اما حالا كه دعوت به مباهله می‌كنى نمی‌توانم گواهى خود را پوشيده بدارم قبل از اينكه متفرق شوند همه اعتراف به امامت حضرت ابو الحسن نمودند.

اخبار در اين مورد زياد است كه اگر تمام آنها را ذكر كنم كتاب طولاني می‌شود همين كه جمعيت شيعه اجماع بر امامت حضرت امام علي النقى علیه‌السلام كرده ‏اند و كس ديگرى در زمان ايشان مدعى امامت نشد ما را بى ‏نياز از ذكر تمام خبرها می‌نمايد

متن عربی روایت: الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْخَيْرَانِيِّ عَنْ أَبِيهِ أَنَّهُ قَالَ كَانَ يَلْزَمُ بَابَ أَبِي جَعْفَرٍ علیه‌السلام لِلْخِدْمَةِ الَّتِي كَانَ وُكِّلَ بِهَا وَ كَانَ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى يَجِي‏ءُ فِي السَّحَرِ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ لِيَعْرِفَ خَبَرَ عِلَّةِ أَبِي جَعْفَرٍعلیه السلام وَ كَانَ الرَّسُولُ الَّذِي يَخْتَلِفُ بَيْنَ أَبِي جَعْفَرٍعلیه السلام وَ بَيْنَ أَبِي إِذَا حَضَرَ قَامَ أَحْمَدُ وَ خَلَا بِهِ أَبِي فَخَرَجْتُ ذَاتَ لَيْلَةٍ وَ قَامَ أَحْمَدُ عَنِ الْمَجْلِسِ وَ خَلَا أَبِي بِالرَّسُولِ وَ اسْتَدَارَ أَحْمَدُ فَوَقَفَ حَيْثُ يَسْمَعُ الْكَلَامَ فَقَالَ الرَّسُولُ لِأَبِي إِنَّ مَوْلَاكَ يَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَكَ إِنِّي مَاضٍ وَ الْأَمْرُ صَائِرٌ إِلَى ابْنِي عَلِيٍّ وَ لَهُ عَلَيْكُمْ بَعْدِي مَا كَانَ لِي عَلَيْكُمْ بَعْدَ أَبِي ثُمَّ مَضَى الرَّسُولُ وَ رَجَعَ أَحْمَدُ إِلَى مَوْضِعِهِ وَ قَالَ لِأَبِي مَا الَّذِي قَدْ قَالَ لَكَ قَالَ خَيْراً قَالَ قَدْ سَمِعْتُ مَا قَالَ فَلِمَ تَكْتُمُهُ وَ أَعَادَ مَا سَمِعَ فَقَالَ لَهُ أَبِي قَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْكَ مَا فَعَلْتَ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ وَ لا تَجَسَّسُوا فَاحْفَظِ الشَّهَادَةَ لَعَلَّنَا نَحْتَاجُ إِلَيْهَا يَوْماً مَا وَ إِيَّاكَ أَنْ تُظْهِرَهَا إِلَى وَقْتِهَا فَلَمَّا أَصْبَحَ أَبِي كَتَبَ نُسْخَةَ الرِّسَالَةِ فِي عَشْرِ رِقَاعٍ وَ خَتَمَهَا وَ دَفَعَهَا إِلَى عَشَرَةٍ مِنْ وُجُوهِ الْعِصَابَةِ وَ قَالَ إِنْ حَدَثَ بِي حَدَثُ الْمَوْتِ قَبْلَ أَنْ أُطَالِبَكُمْ بِهَا فَافْتَحُوهَا وَ أَعْلِمُوا بِمَا فِيهَا فَلَمَّا مَضَى أَبُو جَعْفَرٍعلیه السلام ذَكَرَ أَبِي أَنَّهُ لَمْ يَخْرُجْ مِنْ مَنْزِلِهِ حَتَّى قَطَعَ عَلَى يَدَيْهِ نَحْوٌ مِنْ أَرْبَعِمِائَةِ إِنْسَانٍ وَ اجْتَمَعَ رُؤَسَاءُ الْعِصَابَةِ عِنْدَ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَرَجِ يَتَفَاوَضُونَ هَذَا الْأَمْرَ فَكَتَبَ مُحَمَّدُ بْنُ الْفَرَجِ إِلَى أَبِي يُعْلِمُهُ بِاجْتِمَاعِهِمْ عِنْدَهُ وَ أَنَّهُ لَوْ لَا مَخَافَةُ الشُّهْرَةِ لَصَارَ مَعَهُمْ إِلَيْهِ وَ يَسْأَلُهُ أَنْ يَأْتِيَهُ فَرَكِبَ أَبِي وَ صَارَ إِلَيْهِ فَوَجَدَ الْقَوْمَ مُجْتَمِعِينَ عِنْدَهُ فَقَالُوا لِأَبِي مَا تَقُولُ فِي هَذَا الْأَمْرِ فَقَالَ أَبِي لِمَنْ عِنْدَهُ الرِّقَاعُ أَحْضِرُوا الرِّقَاعَ فَأَحْضَرُوهَا فَقَالَ لَهُمْ هَذَا مَا أُمِرْتُ بِهِ فَقَالَ بَعْضُهُمْ قَدْ كُنَّا نُحِبُّ أَنْ يَكُونَ مَعَكَ فِي هَذَا الْأَمْرِ شَاهِدٌ آخَرُ فَقَالَ لَهُمْ قَدْ أَتَاكُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ هَذَا أَبُو جَعْفَرٍ الْأَشْعَرِيُّ يَشْهَدُ لِي بِسَمَاعِ هَذِهِ الرِّسَالَةِ وَ سَأَلَهُ أَنْ يَشْهَدَ بِمَا عِنْدَهُ فَأَنْكَرَ أَحْمَدُ أَنْ يَكُونَ سَمِعَ مِنْ هَذَا شَيْئاً فَدَعَاهُ أَبِي إِلَى الْمُبَاهَلَةِ فَقَالَ لَمَّا حَقَّقَ عَلَيْهِ قَالَ قَدْ سَمِعْتُ ذَلِكَ وَ هَذَا مَكْرُمَةٌ كُنْتُ أُحِبُّ أَنْ تَكُونَ لِرَجُلٍ مِنَ الْعَرَبُ لَا لِرَجُلٍ مِنَ الْعَجَمِ فَلَمْ يَبْرَحِ الْقَوْمُ حَتَّى قَالُوا بِالْحَقِّ جَمِيعاً. مرحوم کلینی، الکافی ج۱ ص ۳۲۴، علامه طبرسی، اعلام الوری ج۲ص ۳۴۰، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۱۱۹

كافى- محمّد بن حسين واسطى گفت از احمد بن ابى خالد غلام حضرت جواد شنيدم كه می‌گفت امام جواد علیه‌السلام مرا گواه بر اين وصيت گرفت. گواه است احمد بن ابي خالد غلام حضرت ابو جعفر جواد علیه‌السلام بر اينكه ابو جعفر محمّد بن علي بن موسى بن جعفر بن محمّد بن علي بن حسين بن علي بن ابي طالب علیه‌السلام مرا گواه گرفت كه وصى خود حضرت امام علي النقى علیه‌السلام را تعيين نمود و او را سرپرست خواهران خويش قرار داد و اختيار موسى را به او سپرد وقتى بالغ شد. عبداللَّه بن مساور را متصدى اموال و املاك و غلام و كنيز خويش قرار داد تا وقتي علي بن محمّد بالغ شود. وقتى بالغ شد عبد اللَّه بن مساور بايد از او اطاعت كند و اموال را در اختيار ايشان خواهد گذاشت كه ايشان اختياردار خواهران خويش خواهد بود ولي موسى وقتى بالغ شد كارهايش بخودش واگذار می‌شود. در مورد صدقات ابن مساور همان دستوراتي كه باو داده‏ اند انجام خواهد داد.

اين جريان در روز يك شنبه سوم ذيحجه سال ۲۲۰ بود احمد بن ابى خالد شهادت را با خط خود نوشت. حسن بن محمّد بن عبد اللَّه بن حسن بن علي بن حسين بن علي بن ابى طالب علیه‌السلام نيز همان شهادت احمد بن ابى خالد را داد و شهادت خود را بخط خويش نوشت نصر خادم‏ نيز همين شهادت را داد و بخط خود نوشت.

متن عربی روایت: وَ فِي نُسْخَةِ الصَّفْوَانِيِّ مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الْكُوفِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ الْوَاسِطِيِّ أَنَّهُ سَمِعَ أَحْمَدَ بْنَ أَبِي خَالِدٍ مَوْلَى أَبِي جَعْفَرٍ يَحْكِي أَنَّهُ أَشْهَدَهُ عَلَى هَذِهِ الْوَصِيَّةِ الْمَنْسُوخَةِ- شَهِدَ أَحْمَدُ بْنُ أَبِي خَالِدٍ مَوْلَى أَبِي جَعْفَرٍ أَنَّ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه‌السلام أَشْهَدَهُ أَنَّهُ أَوْصَى إِلَى عَلِيٍّ ابْنِهِ بِنَفْسِهِ وَ أَخَوَاتِهِ وَ جَعَلَ أَمْرَ مُوسَى إِذَا بَلَغَ إِلَيْهِ وَ جَعَلَ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ الْمُسَاوِرِ قَائِماً عَلَى تَرِكَتِهِ مِنَ الضِّيَاعِ وَ الْأَمْوَالِ وَ النَّفَقَاتِ وَ الرَّقِيقِ وَ غَيْرِ ذَلِكَ إِلَى أَنْ يَبْلُغَ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ صَيَّرَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْمُسَاوِرِ ذَلِكَ الْيَوْمَ إِلَيْهِ يَقُومُ بِأَمْرِ نَفْسِهِ وَ أَخَوَاتِهِ وَ يُصَيِّرُ أَمْرَ مُوسَى إِلَيْهِ يَقُومُ لِنَفْسِهِ بَعْدَهُمَا عَلَى شَرْطِ أَبِيهِمَا فِي صَدَقَاتِهِ الَّتِي تَصَدَّقَ بِهَا وَ ذَلِكَ يَوْمُ الْأَحَدِ لِثَلَاثِ لَيَالٍ خَلَوْنَ مِنْ ذِي الْحِجَّةِ سَنَةَ عِشْرِينَ وَ مِائَتَيْنِ وَ كَتَبَ أَحْمَدُ بْنُ أَبِي خَالِدٍ شَهَادَتَهُ بِخَطِّهِ وَ شَهِدَ الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه‌السلام وَ هُوَ الْجَوَّانِيُّ عَلَى مِثْلِ شَهَادَةِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي خَالِدٍ فِي صَدْرِ هَذَا الْكِتَابِ وَ كَتَبَ شَهَادَتَهُ بِيَدِهِ وَ شَهِدَ نَصْرٌ الْخَادِمُ وَ كَتَبَ شَهَادَتَهُ بِيَدِهِ. مرحوم کلینی، الکافی ج۱ ص ۳۲۵، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۵۰ ص ۱۲۱